Với những ai đã từng ra Bắc vào Nam, hẳn sẽ bắt gặp những ngôi tháp Chăm Pa cổ kính nằm rải rác dọc trên dải đất miền Trung. Những cụm tháp với nhiều thế đứng khác nhau. Khi thì ẩn mình trong thung lũng, khi thì nằm chơ vơ giữa đồi, khi thì đứng ngay ven đường quốc lộ,…

Tháp Chăm Pa nằm ở nhiều vị trí trên dải đất miền Trung

Quần thể tháp Chăm Pa ở Bình Định còn khá nguyên vẹn, đa dạng về hình thù và đạt nhiều kỷ lục trong khu vực Đông Nam Á như tháp Hòn Chuông được xây dựng ở vị trí cao nhất Đông Nam Á (600m), tháp Dương Long là tháp gạch cao nhất với tháp giữa cao 39m.

Các hình dạng khác nhau của tháp Chăm Pa ở Bình Định 

Xuất phát từ thành phố Quy Nhơn đi trong vòng 40km, du khách có thể khám phá hầu hết các tháp Chăm Pa ở đây, nơi mà nhà thơ Văn Cao lần đầu tiên đến và thổn thức khi liên tưởng:

“Từ trời xanh rơi vài giọt tháp Chàm quanh Quy Nhơn”

Dưới đây là một số tháp đặc sắc nhất của quần thể di tích tháp Chăm Pa tỉnh Bình Định mà nếu có dịp bạn nên ghé tham quan.

THÁP ĐÔI

Nằm ở phường Đống Đa, thành phố Quy Nhơn xinh đẹp, là địa điểm đầu tiên trong hành trình khám phá các tòa tháp độc đáo của Bình Định. Tháp Đôi được đánh giá là công trình kiến trúc “độc nhất vô nhị” của nghệ thuật kiến trúc Chăm Pa. Sở dĩ có tên gọi như thế là vì có hai ngọn tháp, tháp chính cao 20m, tháp phụ cao 18m, sừng sững đứng bên nhau qua nhiều lớp thời gian như hai người tri kỷ.

Hai tòa tháp đứng sừng sững bên nhau 

Tháp được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 12 và được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa quốc gia năm 1980. Cả hai tháp đều không phải là tháp vuông nhiều tầng theo truyền thống của tháp Chăm Pa. Cấu trúc gồm hai phần chính đó là khối thân hình vuông và phần đỉnh tháp hình mặt cong. Ở ngọn tháp lớn có nhiều bức họa phù điêu hình khỉ Haruman đang nhảy múa. Còn tháp nhỏ thì có nhiều phù điêu hình hươu, nai. Phía trong vòm có hình người ở tư thế ngồi thiền và bên cạnh là những chú sư tử đầu voi đứng chầu hai bên. Tại các góc tháp được trang trí hình chim thần Garuda bằng đá, tất cả toát lên vẻ huyền bí của kiến trúc Chăm Pa.

Chi tiết các góc cạnh, trang trí của tháp Đôi 

THÁP BÁNH ÍT

Nằm cách thành phố Quy Nhơn khoảng 20km về hướng Bắc, tháp Bánh Ít thuộc địa phận huyện Tuy Phước. Có đến bốn tòa tháp lớn nhỏ khác nhau nằm trên một đỉnh đồi.

Tổng thể bốn tòa tháp của cụm tháp Bánh Ít 

Tên gọi của tháp xuất phát từ hình dáng tháp khi đứng nhìn từ xa, cụm tháp giống như những chiếc bánh ít lá gai, một đặc sản của địa phương Bình Định.

Cụm tháp Bánh Ít được nhìn từ xa 

Những vòm cửa hướng ra không gian bao la của đồng ruộng, cụm tháp Bánh Ít nằm soi mình dưới dòng sông Côn hiền hòa.

Tháp soi mình dưới dòng sông Côn  

Các bức phù điêu chạm khắc đủ loại hình thù nào là vũ nữ nhảy múa, tượng thần Siva, tượng nữ thần Uma,…tất cả tạo cho du khách cảm giác như đang sống vào thời Chăm Pa cổ xưa.

Lối kiến trúc đa dạng của tháp Bánh Ít

THÁP DƯƠNG LONG

Nằm cách thị trấn Phú Phong, huyện Tây Sơn chừng 12km về hướng Đông, tháp Dương Long là quần thể gồm ba ngọn tháp nằm gần nhau, dóng thẳng hàng theo trục Bắc – Nam, các cửa chính đều quay về hướng Đông trên một gò cao. Hai tháp bên ngoài cao khoảng 30m đối xứng với nhau qua tháp giữa cao 36m.

Ba tòa tháp trong cụm tháp Dương Long 

Được xây dựng vào cuối thế kỷ XII, quy mô của tháp Dương Long không chỉ thể hiện ở chiều cao của nó mà còn thể hiện ở lối kiến trúc độc đáo ở các hoa văn, họa tiết điêu khắc trên những tảng đá đồ sộ thể hiện nhiều đề tài khác nhau của cuộc sống.

Nhiều đề tài của cuộc sống được khắc họa một cách độc đáo

Đến bên tháp, du khách sẽ thấy được sự to lớn, vĩ đại của tháp do bàn tay tài ba của các nghệ nhân Chăm Pa xưa tạo nên. Bộ mái của tháp có cấu trúc nhiều tầng nhỏ dần lên trên, trên đỉnh tháp là một búp sen lớn. Cụm tháp Dương Long là một kiến trúc bề thế và có thể nói là đẹp nhất trong số các tháp Chăm Pa còn lại ở miền Trung, sức lôi cuốn càng được tôn lên nhờ cảnh quang xung quanh của tháp.

Vẻ đẹp của quang cảnh quanh tháp 

Xung quanh ba ngọn tháp là nền móng của các công trình đã sụp đổ với các tác phẩm điêu khắc có quy mô lớn, thể hiện các biểu tượng tín ngưỡng của người Chăm Pa, cho thấy quy mô trong quá khứ hoành tráng hơn bây giờ rất nhiều. Dù hiện tại cảnh trí đã thay đổi nhiều nhưng vẻ đẹp lỗng lẫy ngày nào vẫn còn đó.

Nguyễn Minh Hoàng - Mytour.vn